Çözüm gazeteciliği: Haber önerisi sunmak için ipuçları

Çözüm gazeteciliği nedir?

Çözüm gazeteciliği, sorunların sadece tanımını yapmakla yetinmeyen; bu sorunlara karşı geliştirilen yanıtları da mercek altına alan bir gazetecilik türü. Bu tür gazetecilikte amaç, "Polyannavari bir iyimserlik sunmak ya da yalnızca "iyi haber" vermek değil; aksine, sorunları inkar etmeden, çözüm girişimlerini sahadan gözlemler, veriler ve gerçek hikayelerle aktarmak. Yani yaklaşım, gazeteciliğin hem sorunları hem de yönüm yönünü aynı anda harekete geçirir.

Örneğin, çevre kirliği nedeniyle su içilemeyen bir kasabada, geleneksel habercilik "halk zehirleniyor" başlığıyla sorunun büyüklüğünü gözler önüne serer. Çözüm gazeteciliği ise burada kalmaz: Su arıtma sistemleri kurmaya çalışan yerel bir girişimi, bu sistemin nasıl işlediğini, etkilerini, karşılaştığı engelleri ve anımlıklarını da anlatır. Yani sorunun yanı sıra, çözümün de hikayesini yazar.

Çözüm gazeteciliğinin bu yönü, onu bir tür habercilikten çok daha fazlası haline getiriyor. Bu yaklaşım, sahaya inen gazeteciyi bir araştırmacı gibi konumlandırır. Soru sormak için temelldir: "Bu sorunu çözmeye çalışan kim?", "Ne yapıyorlar?", "Etkileri mi?", "Nerede işe yarıyor?" Tüm bu soruların cevapları sadece bir haber metni değil; aynı zamanda toplumun kendi onarımına yönelik duyduğu güveni yeniden inşa edebilecek bir anlatı oluşturur. Çözüm gazeteciliğinin temelleri ile ilgili daha detaylı bir yazı yazmıştım. Bu yazıda ise gazetecilerin çözüm gazeteciliği odaklı hikâyelerin yayınlanması için nelere dikkat etmeleri gerektiğine odaklanmak istiyorum.

İyi bir haber önerisi nasıl olmalı?

Bir haber önerisini bir editöre veya yayıncıya göndermek birtakım incelikler barındırıyor. Bu konuda ilk içeriğimizi 2018 yılında yayınlamıştık. The New York Times Editörü Tim Herrera deneysel çalışan muhabirlere önerilerini sıralamıştı. 2022 yılında Ilgaz Gökırmaklı kendi deneyimlerinden yola çıkarak tavsiyelerin paylaşmış ve çalıştığı kurumlardaki editörleriyle ilgileriinden elde ettiği bilgileri derlemişti.

İlgiyle takip ettiğim Rest of World'un site sitesinde haber önerisinde bulunmak isteyenlere hazırladıkları kısa bir rehber mevcut. Rest of World, teknoloji ve inovasyon üzerine göz ardı edilen veya hafife alınan dijital dünyadaki gelişmeleri haberleştiriyor, yayın yapıkları alan belirttikten sonra şu yönlendirmeleri yapıyorlar:

Çalışma Başlığı: Hikâye fikrini en iyi şekilde özetleyen cümle

Özet: En fazla 300 kelimeyle aşağıdaki soruları yanıtlayın:

• Hikâyenin açısı nedir?
• Bu hikâye neden önemli?
• Tezinizi destekleyen daha geniş bağlam veya arka plan bilgileri nedir?
• Bu hikâyeyi neden şimdi haberleştirmeli?
• Bu konu daha önce haberleştirildi mi? Eğer öyleyse, nerede ve nasıl ele alındı?
• Haber öneriniz mevcut haberciliğe nasıl bir katkı sunuyor?
• Hikâyenin tahmini uzunluğu ne kadar olacak ve ne zaman teslim edebilirsiniz?

Kaynaklar: Bu haber için kimlerle görüşeceksiniz? En az altı kaynağı listeleyin. Şirket temsilcileri, çalışanlar, hükümet yetkilileri, politika yapıcılar, akademisyenler ve diğer ilgili kişiler dahil olabilir.

Editörler çözüm odaklı haber önerilerinde nelere dikkat ediyor?

Editörler çözüm odaklı haber önerilerinde nelere dikkat ediyor? Julia Hotz'un The Whole Story'de Solutions Journalism Network'den (Çözüm Gazeteciliği Ağı) altı editörle konuşarak hazırladığı yazı çözüm gazeteciliğine odaklanan haber önerisinin nasıl sunulması gerektiğine anlatıyor. Çözüm odaklı bir haber önerisinde bulunması gereken temel unsurları şöyle sıralıyor:

1. "Okur neden ilgilenmeli?" sorusuna net, ayrıntılı ve güncel bir yanıt verin.

Seattle Times'ın eski eğitim editörü ve uzun yıllar muhabirlik yapmış olan (şu anda SJN'de çalışan) Linda Shaw, haberin ilgili olduğunu ve bağlam vurgusunun önemine dikkat ediyor:

"Eğer haberiniz, okuyucuların yaşadığı şehir veya eyaletin dışındaki bir konuyu ele alıyorsa, editörlere (ve okuyucularına) bunun neden önemli olduğunu en baştan açıkça anlatmalısınız. Eğer haberin onların hayatlarıyla ilgisini kuramazsanız, ilgilerini hızla kaybedersiniz."

2. Hikâye anlatma yeteneğinizi gösterin ve anlatacak güçlü bir hikâyeniz olsun.

New York Times'ın çözüm odaklı "Fixes" köşesinin ortak yazarı ve SJN'in kurucu ortağı Tina Rosenberg, iyi bir haber önerisinin bir film senaryosu gibi kolayca özetlenebilmesi gerektiğini söylüyor: "Önerinizi bir film senaryosu gibi düşünün: tek bir cümlede ya da iki kısa cümlede söyleyebileceğiniz bir şey olmalı. Elbette hikâyenizi karmaşık bir şekilde anlatabilirsiniz, ama kısa ve net bir öneri sunabilmelisiniz. Eğer haber fikrini anlatmak uzun sürüyorsa, anlatmaya çalıştığınız hikâyeyi yeniden düşünmelisiniz."

3. Çözümün etkisini gösteren niteliksel veya niceliksel kanıtlar sunun.

Çoğu editör, yalnızca iyi bir hikâyenin yeterli olmadığını, hikâyenin çözüme dair kanıtlarla desteklenmesi gerektiğini söylüyor. Philadelphia Citizen'ın baş editörü Roxanne Patel Shepelavy, içeriğin anahtar olduğunu kabul ediyor. Bir hikâyenin araştığı şeyin temel girişler değil, "incelikli açıklamalar" olduğunu söylüyor:

"Okurlarımızın akıllı olduğunu (ki öyleler) ve örneğin şoylukların ve ulaşım gibi temel kentsel konular hakkında bir şeyler bildiği, dünyayı değiştirmeyeceklerini varsayın. Onların (ve bizim) ihtiyaç duyduğu şey, yaşadığımız yerdeki sorunların iyi habercilik, akıllıca yaklaşımları ve incelikli açıklamalardır."